Abstract China is widely expanding its surveillance network to strengthen and maintain vigilance over its entire population by tracking peoples’ movements through cellphones and monitoring content of telephonic conversations and emails. Attempts by the government to transform the internet...

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་སྔར་རྒྱ་གར་ནག་གི་རྩོད་རྙོག་བྱུང་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ།བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་བྱུང་ཚུལ་དང་ས་མཚམས་དང་འབྲེལ་ནས་དམག་འཁྲུག་བྱུང་ཚུལ་སྐོར་གླེང་ཡོད། བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ས་མཚམས།ས་ཐིགརྩོད་གཞི།བོད། ༄༅།།འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ཁེ་ན་ཌ་དང་ཨ་རི་ཡིན་ཞིང་།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༨༨༩༣ཡོད་པ་དང་།ཨང་གཉིས་པ་ནི་ཨུ་རུ་སུ་དང་ཧ་སག་སི་ཐན་གཉིས་ཡིན་ལ།སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༦༨༤༦ཡོད།འོན་ཀྱང་བོད་དང་རྒྱ་གར་བར་གྱི་ས་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༣༣༨༠ཡོད་ཅིང་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་སྐམ་སའི་ས་མཚམས་རིང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་དགུ་པ་ཆགས་ཡོད།ད་ལྟ་བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་སུ་ཤར་དང་།ནུབ།བར་གསུམ་དུ་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ས་ཐིག་ལ་རྩོད་གཞི་ལྷག་བསྡད་ཡོད།གཤམ་དུ་རྩོད་གཞི་ཅན་གྱི་ས་ཐིག་ཁག་གསུམ་ཡོད་པ་དེའི་བྱུང་ཚུལ་དང་།རྒྱ་དཀར་ནག་བར་༡༩༦༢ལོར་བྱུང་བའི་དམག་འཁྲུག་གཙོ་བྱས་པའི་མཐའ་མཚམས་རྩོད་གཞིའི་སྐོར་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གཅིག༡༩༦༢ལོའི་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་དམག་འཁྲུག་དེའི་འབྱུང་རྐྱེན། ཐོག་མར་ང་ཚོས་ཤར་ནུབ་བར་གསུམ་གྱི་ས་ཐིག་དེ་དག་ཇི་ལྟར་ཡོང་བ་ཡིན་མིན་ཤེས་དགོས།ནུབ་ཐིག་ནི་༡༨༦༥ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་གཞུང་གི་ཐིག་ལེན་རིས་འབྲི་（测绘）བྱེད་མཁན་ཝེ་ལན་གཡོ་ཧན་ཤུན་ཟེར་བའི་མི་ཞིག་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་དགོངས་དོན་ལྟར།ཨུ་རུ་སུ་ཡིས་ཨེ་ཤི་ཡ་དབུས་མའི་ས་ཁུལ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་སྤེལ་པ་འགོག་ཆེད།ཁ་ལ་ཁུ་ནུ་རི་བོའི་མཚམས་ནས་བོད་དང་རྒྱ་གར་གྱི་མཐའ་མཚམས་དེ་བྱང་དུ་ཁུ་ནུ་རི་རྒྱུད་དུ་བསྣུར་ཏེ་འཐེན་པའི་ས་ཐིག་ཅིག་རེད།འདིར་“གཡོ་ཧན་ཤུན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།[1]དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གཉིས་པ་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན་ཞིང་།སྐབས་དེར་བོད་གཞུང་གིས་གཡོ་ཧན་ཤུན་གྱིས་ག་རེ་བྱས་ཡོད་པ་གཏན་ནས་ཤེས་ཀྱི་མེད་ལ་རྒོལ་གཏམ་གཏོང་རྒྱུ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་སྨོས་ཅི་དགོས།ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ཡིན་ཞིང་།དེ་ནི་རྩོད་པ་མི་དགོས་པའི་དོན་དངོས་ཤིག་ཡིན།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཕྱོགས་ནས་ས་ཐིག་དེའི་ཐོག་ལ་ཚོར་བ་ཅི་ཡང་མེད་པས།ཁ་མ་གྲགས་པར་ཁོག་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་པར་བརྩིས་ཏེ་ཀཤྨཱིར་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ལ་སྦྱར་བ་རེད།ཤར་རྒྱུད་དང་བར་རྒྱུད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཐིག་དེ་ནི་༡༩༡༤ལོར་རྒྱ་གར་ཨིན་ཇིའི་སྲིད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཧེན་རི་མག་མ་ཧན་གྱིས་ས་དབྱིབས་འཕེལ་ཕྱོགས་ལ་གཞིགས་ནས་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་ས་མཚམས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་།དེར་“མག་མ་ཧན་ས་ཐིག་”ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།དེ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ཡིན།ས་མཚམས་རྩོད་གཞི་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཤར་ཐིག་ས་ཁུལ་ཧ་ལམ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་༩ལྷག་དང་།ནུབ་ཐིག་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༣༠༠༠༠ཙམ་ཡོད་པ་རེད།ཕྱིས་སུ་༡༩༤༧ལོར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་ཐོབ་པ་དང་ཨིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་དབང་གི་ཤུལ་བཞག་རྣམས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ནས།ཁྱོན་བསྡོམས་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༡༢༠༠༠༠ཡི་ས་ཆ་བདག་བཟུང་བྱས།དེ་ནི་ཐའེ་ཝན་གྱི་ལྡབ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཆགས་ཡོད།[2]དུས་མཚུངས་སུ་ད་ལྟའི་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་ལ་རྩོད་གཞིའི་ས་བོན་བཞག་པ་རེད། རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱིས་༡༩༤༠ལོ་མཇུག་ཏུ་སྲིད་དབང་གསར་འཛུགས་བྱས་རྗེས་ཐོག་མའི་དུས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་མཛའ་མཐུན་བྱུང་ཡོད།སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་དབུ་བཞུགས་བློན་ཆེན་དང་པོ་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་དར་ཆ་མཐོན་པོ་བསྒྲེངས་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་བསམ་བློ་མང་པོ་ཞིག་ལ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཚོན་མདངས་ཡོད་ལ།ཁོང་གིས་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློས་མིའི་རིགས་ལ་གནོད་འཚེ་བཟོ་མི་སྲིད་སྙམ་པ་དང་།ཁོང་གི་མཐོང་སྣང་དུ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་རྒྱལ་ཁབ་དང་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་དཔུང་ཁག་ཆེན་པོ་འདི་གཉིས་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཡོད་པ་དེ་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་རེད་བསམ་བསྡད་ཡོད།དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་“མནའ་འབྲེལ་མི་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་”ཞིག་སྤེལ་ཞིང་།ཁོང་ནི་ལས་འགུལ་དེའི་འགོ་ཁྲིད་པ་རེད།[3]༡༩༤༩ལོར་རྒྱ་ནག་སྲིད་དབང་བཙུགས་རྗེས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་འགོ་ཁྲིད་པའི་རྒྱ་གར་གཞུང་ནི་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ཁས་ལེན་བྱེད་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་དང་པོའི་གྲས་རེད།བྱང་ཁོ་རི་ཡའི་དམག་འཁྲུག་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་དང་།འཛམ་གླིང་དང་རྒྱ་ནག་གི་བར་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་འགལ་ཟླ་ལྷག་ཡོད་མོད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྲོའུ་ཨེན་ལའེ་དང་མཉམ་དུ་“ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་ཀྱི་རྩ་དོན་ལྔ་”ཞེས་པ་བཏོན་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གར་སྟེགས་ཐོག་རྒྱ་ནག་ལ་བར་གསེང་ཞིག་སྤྲད་ཅིང་།བཙུགས་མ་ཐག་པའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་གནང་བ་རེད།ད་དུང་ཧང་སང་དགོས་པ་ཞིག་ལ།༡༩༥༠ལོར་ཨ་རི་ཡིས་རྒྱ་གར་གཞུང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ལས་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཀྱང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།[4]དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༡༩༥༤ལོར་ནེཧ་རཱུ་གདན་འདྲེན་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་པ་རེད།སྐབས་དེར་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་ཆེད་མངགས་པེ་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གྲོང་མི་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་ཙམ་སྲང་ལ་བསྐྱོད་ནས་ཁོང་ལ་དགའ་བསུ་ཞུ་བའི་བཀོད་སྒྲིག་གནང་།འདིས་ཀྱང་ནེ་རའོ་ལ་སེམས་འགུལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་པ་རེད། ༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༠པར་རྒྱ་ནག་གི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ཆབ་མདོ་བཙན་བཟུང་བྱས་པར་བརྟེན།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་དང་གྲོས་ཚོགས་ནང་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཞེས་པར་དམིགས་ནས་རྩོད་གླེང་དྲག་པོ་བྱས།ལ་ལས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ཡང་བསྐྱར་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་དང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་བཟོ་བཅོས་རྒྱག་དགོས་པ་མ་ཟད།ཐ་ན་དྲག་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པར་ཐེ་ཇུས་བྱ་རྒྱུའི་གྲོས་བསྡུར་ཡང་བྱེད་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་རེད།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ནང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་“བོད་ཀྱི་གནད་དོན་”ཐད་ཞི་འཇམ་གྱི་ལྟ་བ་བཟུང་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་མི་སྣ་གཙོ་བོ་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་འཛིན་སྐབས་དང་པོ་རཱ་ཇེནྡྲ་པྲ་སཱད་（Rajendra Prasad）དང་ནང་སྲིད་བློན་ཆེན་སར་དཱར་བལླ་བྷ་བྷཱཨཱི་པ་ཊེལ་བཅས་（SardarVallabhaihai Patel）ཡིན་ཞིང་།ཁོ་ཚོས་བོད་འདི་ཉིད་རྒྱ་གར་ནག་བར་གྱི་“བར་ཆོད་རྒྱལ་ཁབ་”ཅིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་འཛིན་གྱི་ཡོད་ལ།ཕ་ཐེར་གྱིས་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཡང་བསྐྱར་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་སྤེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་“དྲང་བདེན་མིན་པ་”རེད་ཅེས་མངོན་གསལ་དུ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་པ་མ་ཟད།༡༩༥༠ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༧ཉིན་ཕ་ཐེར་གྱིས་ནེཧ་རཱུ་ལ་འཕྲིན་ཡིག་བཏང་སྟེ་རྒྱ་ནག་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་“མངོན་མེད་དགྲ་བོ་”རེད་ཅེས་ཐ་ཚིག་བསྒྲགས།[5] འཕྲིན་ཡིག་ནང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱེད་པ་ནི་སྐྱོ་གར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།བོད་མེད་པར་གྱུར་ན་རྒྱ་ནག་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ་རྒྱ་གར་གྱི་སྒོ་འགྲམ་དུ་སླེབས་རྒྱུ་རེད།རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དུ་ཁ་དན་ཚིག་ལ་མི་གནས་པའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་འོག་ཏུ།རྒྱ་ནག་ལ་ད་དུང་སོམ་ཉི་བྱས་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་དཀའ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ན་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་རེད།གང་ལགས་ཤེ་ན།ད་ནས་བཟུང་རྒྱ་གར་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་དང་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་ནས་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་གཞི་དང་ཧམ་སེམས་འཆང་མཁན།མཛའ་མཐུན་མིན་པའི་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་ཞེས་པར་གདོང་གཏོད་དགོས།དགྲ་བོའི་དམིགས་ཡུལ་དང་ཧམ་སེམས་བཅས་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་འཇགས་དང་རྒྱབ་འགལ་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད་”ཅེས་གསུངས།[6] སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྲོས་ཚོགས་ནང་ཚོགས་མི་ཁག་ཅིག་གིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་བོད་དུ་དཔུང་སྐྱོད་བྱས་པར་ཡོངས་བསྒྲགས་ངང་ནས་རྒོལ་གཏམ་བཏང་།རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་“བོད་ཀྱི་རང་དབང་”ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུ་ཡིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ནས་བྱང་རྒྱུད་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་འགོག་སྲུང་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུའི་སྐུལ་ལྕག་ཀྱང་བྱས།ད་དུང་སྲིད་གཞུང་གིས་མིག་སྔར་རྒྱ་ནག་ལ་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་“མགོ་འདོགས་”སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་བྱས་པར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན་པ་རེད།འོན་ཀྱང་སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ནང་སྤྱོད་ཚུལ་དེ་འཛིན་མཁན་དཔོན་རིགས་རྣམས་ནི་ནེཧ་རཱུ་ཡི་ལངས་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཡོད་ཚད་མནན་སོང་བ་འདྲ།༡༩༥༧ལོར་རྒྱ་གར་གྱིས་གློ་བུར་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་ཨ་ཁེ་སའེ་ཆིན་（阿克赛钦）དུ་བོད་དང་ཤིན་ཅང་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ལམ་ཨང་༢༡༩ཞེས་པ་གསར་བཟོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།དེ་ནས་བཟུང་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་ཐེབས་པའི་འགོ་བརྩམས།སྐབས་དེར་རྒྱ་དཀར་ནག་ཕྱོགས་གཉིས་པོས་གྲོས་མོལ་ཡང་ཡང་བྱས་ཀྱང་མཇུག་འབྲས་མ་ཐོན།༡༩༥༩ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་“རང་དབང་སྒེར་ལངས་ལས་འགུལ་”བྱུང་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་ཀྱང་སྡུག་ཏུ་སོང་། དེ་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་གིས་ངོས་ལེན་བྱས་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་རྒྱ་གར་སྲིད་གཞུང་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ཚད་མེད་ལངས་པ་མ་ཟད།མའོ་ཡིས་ད་དུང་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་ནེཧ་རཱུ་ཡོད་སྲིད་པ་རེད་བསམ་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དང་རྒྱ་གར་ས་མཚམས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་དུམ་བུ་གཉིས་སུ་དམག་དཔུང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས།གནས་ཚུལ་དེའི་འོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཀྱང་དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་དམག་ཕྱོགས་ཀྱི་“མདུན་སྐྱོད་པ་”ཟེར་བ་དེས་རྒྱ་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བསྐྲུན་རྒྱུར་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་བྱུང་།རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་དེ་དང་འདྲ་བར་རྒྱ་གར་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་སུ་སོ་ལྟ་ཁང་བཙུགས།དེ་ལྟར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱིས་སྣོལ་འདྲེས་བྱས་ནས་སོ་ལྟ་ཁང་གང་མང་བཙུགས་པ་རེད།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་བསྟུད་མར་ཉིན་མཚན་བཅུ་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ཡང་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ཀྱི་ས་བབ་མཐོ་བའི་ས་ཆ་དེར་དེ་འདྲའི་དགའ་པོ་བྱེད་དགོས་དོན་ཅི་ཡིན་མ་ཤེས་པ་མ་ཟད།ད་དུང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་ལེན་གནང་བ་དང་།རྒྱ་གར་མི་དམངས་ཀྱིས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་མིར་དྲག་གནོན་བྱེད་པར་ངོ་རྒོལ་ཡང་བྱས།འདི་དག་ཚང་མར་བལྟས་ཡོང་དུས་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་ཁྱུར་མིད་གཏོང་འཆར་ཡིན་སྲིད་ཅེས་བསམ་པ་རེད།[7]ཡིན་ནའང་༡༩༥༨ལོ་ནས་༡༩༦༠ལོའི་བར་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་མུ་གེ་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་ཐད་ཀར་མི་ཡ་ས་༡༥ལྷག་ལྟོགས་ཤི་ཐེབས།དེ་ནི་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་“མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་པོ་”དང་“མི་དམངས་ཀུང་ཧྲེའམ་（公社）”ཞེས་པའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་ནས་གྲོང་གསེབ་ནས་ངར་ལྕགས་བཙོ་སྦྱངས་བྱས་ཤིང་།ཨིན་ཇི་བཞག་ནས་ཨ་རིར་བདའ་འདེད་ཅེས་གཡོན་ཐལ་གྱི་ནོར་འཁྲུལ་སྲིད་ཇུས་ལས་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་ལ་རྒྱ་གར་དང་དམག་འཐབ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་མེད།༡༩༦༢ལོར་གནས་ཚུལ་ཅུང་ལེགས་སུ་སོང་རྗེས།མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་དེ་མ་ཐག་དམག་དོན་བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུའི་བཀའ་བཏང་།དོན་དངོས་ཐོག་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་བོད་ལ་འཛིན་པའི་བསམ་ཚུལ་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་བསམ་པ་བཞིན་མིན་ཞིང་།མའོ་ཡི་བསམ་ཕྱོགས་དེ་༡༩༥༠ལོར་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར་དམག་དྲངས་ནས་ཨ་རི་དང་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་པོ་ཡོད་ལ།མའོ་ལ་དུས་རྟག་ཏུ་མཐའ་འཁོར་དུ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ཚོར་སྣང་ཡོང་གི་ཡོད་པས།ཁོས་བཀའ་བཏང་ནས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་བོད་རྒྱ་ས་མཚམས་ཀྱི་ནུབ་ཐིག་ས་ཁུལ་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་འཇུག་བྱས། རྒྱ་ནག་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ལོ་བརྒྱད་རིང་འཇར་པན་གྱི་བཙན་འཛུལ་ལ་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དང་།ལོ་བཞིའི་རིང་རྒྱ་ནག་ནང་འཁྲུག་(内战)བརྒྱབ་པས་དངོས་འཐབ་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་རེད།མ་ཟད་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔུང་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པའི་དབང་གིས་ངར་ཤུགས་ཀྱང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད།འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་སོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་པ་（社会活动家，Social activist）ཞིག་རེད།རྒྱ་ནག་གི་མའོ་དང་ཀྲོའུ་སྣང་བཞིན་ནི་དམག་དོན་པ་མ་རེད།（军事家military strategist）ནེཧ་རཱུ་ནི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་ཐིག་ཡོད་པའི་（道德底线，Ethical bottom line）མི་སྣ་ཡིན་ཞིང་།ཁོང་ཚོས་ཁྲོམ་སྐོར་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་གར་རང་བཙན་བླངས་པ་ཡིན་པས།རྒྱ་ནག་ལའང་ཨིན་ཇིར་སྤྱད་པའི་བྱེད་ཐབས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས།ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་རྙོག་གྲ་བཟོ་བ་དང་།ཕྱོགས་གཞན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་ཁོ་ཚོར་དངོས་གནས་མེ་མདའ་ལག་ལེན་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད་བསམ་ཡོད་པ་རེད།དེར་བརྟེན་མཐར་དམག་འཐབ་ཐེངས་དང་པོར་ཉིན་བཞི་ཙམ་ལས་མ་འགོར་བར་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཕམ་པ་རེད།སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གིས་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུའི་འདོད་ཚུལ་བཏོན་ན་ཡང་རྒྱ་གར་གྱིས་ངོ་ཚ་དེ་དང་ལེན་བྱེད་འདོད་མེད་པར་གྲོས་མོལ་བྱ་རྒྱུ་ཁས་ལེན་མ་བྱས།དམག་ཐེངས་གཉིས་པ་བརྒྱབ་རྗེས།རྒྱ་ནག་གིས་ཐེངས་དེར་ཤར་ཐིག་དང་ནུབ་ཐིག་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཚུར་རྒོལ་བྱས་ཤིང་།ཉིན་བཞིའི་ནང་དུ་འཐབ་འཛིང་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་ཞིང་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་དཔུང་ཡང་བསྐྱར་དམག་འཁྲུག་ལས་ཕམ་པ་རེད། སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་སྔ་མོ་ནས་རང་ཉིད་མནའ་འབྲེལ་དུ་མི་ཞུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་དེ་ནམ་མཁའི་མཐའ་ལ་གཡུགས་ནས་ལམ་སང་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ལྗེ་ཁི་ཁེན་ཉེ་ཌི་(杰克·肯尼迪,Jack Kennedy)ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུའི་རེ་བ་བཏོན།དེ་ཡང་ཨ་རི་ཡིས་དམག་འཐབ་གནམ་གྲུ་བཅུ་གཉིས་དང་རུ་འབྲིང་གཉིས་ཀྱི་འཕུར་མདའ་འབྲིང་བ་དང་།སྔོན་ཐོན་གྱི་རཱག་བརྡ་དང་འཕྲིན་སྐྱེལ་སྒྲིག་ཆས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་ན།རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་དང་།གནམ་གྲུ་འབབ་ཐང་སོགས་ལ་འབར་མདེལ་གཡུགས་ནས་རྒྱ་ནག་དམག་དཔུང་གི་རྒྱབ་ཕྱོགས་མཁོ་འདོན་བྱེད་མཚམས་འཇོག་ཐུབ་ཅེས་རེ་བ་བཏོན།༡༩༦༢ལོའི་ཟླ་༡༡ཚེས་༡༩ཉིན་ཁེན་ཉི་ཏི་ཡིས་ལས་རོགས་རྒྱལ་དོན་བློན་ཆེན་ཧ་རི་མན་（威廉·埃夫里尔·哈里曼，WilliamAverell Harriman）གྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་མཐོ་རིམ་དམག་དོན་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་ཞིག་རྒྱ་གར་དུ་མངགས་གཏོང་བྱ་རྒྱུའི་ཐག་བཅད་པ་དང་།དུས་མཚུངས་སུ་C-130 སྐྱེལ་འདྲེན་གནམ་གྲུ་འབྲིང་གྲས་ཤིག་མངགས་གཏོང་བྱས་ནས་རྒྱ་གར་ལ་དཔུང་རོགས་བྱས།[8]ཟླ༡༡ཚེས༢༡ཉིན་ནེཧ་རཱུ་ཡིས་ཡང་བསྐྱར་ཁེན་ཉི་ཏི་ལ་རོགས་སྐྱོར་ཞུས།ཁེན་ཉི་ཏིས་ཨ་རིའི་མཁའ་སྐྱོད་མ་གྲུ་རུ་ཁག་ལ་བཀའ་ཕབ་ནས་ཛ་དྲག་ཐོག་བྷང་ག་ལ་མཚོ་ཁུག་ཏུ་བཏང་།[9]དེ་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་དམག་འཁྲུག་རེ་ཞིག་མཇུག་སྒྲིལ་བྱུང་བ་རེད། ༢སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་དམག་འཁྲུག་ལས་རྒྱལ་ནའང་དེའི་སྐོར་བཀབ་བཀབ་སུབ་སུབ་བྱེད་དོན་ཅི།…

Abstract  India and China have transitioned into modern states along with their relationship which has seen ups and downs like any other nation states. They have come a long way into forming a considerably stable bilateral relationship that was...